بررسی تحلیلی کرامت و عزت نفس در قرآن و روان شناسی

چکیده از دیدگاه قران هدف از خلقت انسان کمال است که در گرو کسب کرامت است. کرامت در قرآن از کریم بودن خداوند آغاز می شود که یکی از صفات جمالیه پرورگار و دارای مصادیق مختلفی در هستی است نظیر: کرامت قرآن،فرشتگان، انبیاء و سایر انسان ها. از مبحث کرامت در روان شناسی با عنوان عزت نفس یاد گردیده که به معنای احساس ارزشمندی و سودمندی انسان نسبت به خود، که همراه ارزشیابی و ارزیابی است.روان شناسان در تبیین مفهوم عزت نفس، با قائل شدن به ارزشمندی وجودی انسان، هر آن چه را که موجب ارزش و پیشرفت و موفقیت شخص باشد، به عنوان ابزار و عامل ارتقاء عزت نفس بیان کرده، و در این راستا بیشتر به نقش عوامل محیطی و مادی در افزایش یا کاهش عزت نفس توجه نموده اند. این نگرش ایشان موجب برداشت و تلقّی خاصی از این مقوله گردیده که در پاره ای موارد با اهداف اخلاقی و کمال انسان سازگار نیست. قرآن با نگرشی خدا محور، تأیید الهی را میزان کرامت و عزت نفس انسان معرفی کرده و عامل اصلی در این راه را تقوا دانسته و نهایتا امور محیطی و مادی را تنها ابزار و وسایل کمک دهنده برای نیل به اوصاف بر می شمارد، بر این اساس نارسایی نظر روان شناسان برای نیل به کرامت و عزت نفس انسان روشن می شود. پژوهش حاضر سعی دارد، ضمن واکاوی و تبیین مفاهیم کرامت، عزت، فضل، و تقوا و بیان مصادیق واقعی آن ها از نظر قرآن، و همچنین تبیین مفهوم «عزت نفس» در حوزه روان شناسی، برای آشنایی و ایجاد راهکار های مناسب در خصوص کرامت و عزت نفس انسان؛با روش توصیفی تحلیلی، بررسی بین دو حوزه قران و روان شناسی در این خصوص انجام دهد؛ تا نقاط اشتراک و افتراق بین این دو دیدگاه به دست آید، و راهکار های مناسب و صحیح جهت ایجاد کرامت و عزت واقعی افراد بشر ارائه گردد. برخی از یافته های پژوهش حاضر عبارت است از اینکه: جهان بینی قرآن،از نوع خدا محوری است و لذا مفهوم کرامت و عزت واقعی در ارتباط با خداوند معنادار می گردد.در این جهان بینی انسان با ایمان و عمل صالح، به این مهم دست می یابد در حالی که در روان شناسی وجود انسان صرف نظر از رفتارش ارزشمند است و انسان محوری، اساس عزت نفس انسان را تشکیل می دهد. 1- عزت نفس از دیدگاه قرآن و روان شناسی، هر دو معنای ارزشمندی، کارایی مفید و احترام قائل شدن به خود را در بردارد؛ با این تفاوت که کرامت و عزت نفس در قرآن در قالب اندیشه و رفتار که بیشتر ناظر به امور معنوی است تجلی یافته اما در روان شناسی بخصوص انسان گرا بیشتر ناظر به امور مادی و محیطی است. 2- مولفه های عزت نفس افراد در روان شناسی، در رشد و حفظ عزت نفس انسان موثر است اما با توجه به طرز تلقی خاص روان شناسی از مفاهیم موثر در شکل گیری شخصیت و عزت نفس انسان، در این دانش مولفه های خاصی پیرامون این موضوع ارائه گردیده، در حالی که در قرآن، تمامی این مولفه ها در تمام ابعاد همه با هم لحاظ شده اند. کلید واژه ها: قرآن، روان شناسی، کرامت، عزت، عزت نفس،فضل، تقوا